متافیزیک و ماوراءطبیعهبرخی تالیفات ائمه تا قبل از تالیف جوامع روایی از منظر شهید مطهری
با سلام و ادب خدمت دوستان عزیزم
از قبل از طلبگی، با آثار شهید مطهری خیلی صفا میکردم و بارها در منبرها و جلساتم از ایشان مطالب زیبایی وام گرفته ام.
یک مطلب قشنگ درباره تالیفات ائمه چندشب پیش دیدم که به نظرم رسید به بهانه امروز به شما و همه کتابخانه دار ها و کتابدارها تقدیم کنم.
شهید مطهری می فرمایند:
اولین و دومین کتاب حدیثى شیعه یکى کتابى است به خط على علیه السلام که در نزد ائمه اطهار علیهم السلام بوده و ائمه گاهى آن را به دیگران ارائه مىدادهاند و یا از آن نقل مىکردهاند که در کتاب على چنین آمده است؛ دیگر کتابى است به نام «مصحف فاطمه علیها السلام».
از این دو کتاب که بگذریم، اولین کتاب حدیثى کتاب ابورافع غلام آزادشده رسول خداست که در سنن و احکام و قضایا نوشته است. ابورافع یک غلام قبطى است که رسول خدا او را آزاد کرد. او و دو فرزندش عبیداللَّه و على از شیعیان امیرالمؤمنین على علیه السلام به شمار مىروند. نام عبیداللَّه بن ابى رافع به عنوان کاتب یا خزانهدار امیرالمؤمنین در زمان خلافت آن حضرت زیاد در کتب یاد مىشود.
علماى شیعه مانند نجاشى در الفهرست او را اول مصنف شیعه دانستهاند (تاسیس الشیعه، ص284) بعد از ابورافع، سلمان فارسى کتابت حدیث کرده است. اثر سلمان فارسى درباره شرح و توضیح حدیث جاثلیق رومى بوده است که بعد از وفات رسول اکرم به مدینه براى تحقیق آمد (قسمتهایى از این حدیث در کتاب توحید صدوق بهطور متفرق ذکر شده. رجوع شود به آن کتاب، چاپ مکتبة الصدوق در سال 1387، ص 282 و 286 و 316)
پس از سلمان نام عده دیگر از قبیل ابوذر غفارى و اصبغ بن نباته و دیگران برده مىشود. سلیم بن قیس از صحابه امیرالمؤمنین تألیفى دارد که اخیراً به طبع رسیده است (تاسیس الشیعه، ص280) در طبقه بعد کتابى که از شیعه باقى مانده و طبقه به طبقه روایت شده است صحیفه سجادیه است. وفات امام سجاد در اواخر قرن اول است و این اثر جاوید که به نام «زبور آل محمد» معروف شده است، از نیمه دوم قرن اول به صورت مکتوب دست به دست نقل و روایت شده است.
نیمه اول قرن دوم یعنى زمان امام باقر و امام صادق علیهما السلام که تا حدودى براى شیعه آزادى بوده است، دوره اوج نقل و روایت و ضبط و کتابت حدیث است. نام چهارهزار نفر برده مىشود که از محضر امام صادق استفاده کردهاند. اصحاب امام صادق و امام کاظم علیهما السلام چهارصد کتاب حدیثى تألیف کردهاند که به «اصول اربعمأة» معروف است. مؤلفان این کتابها از ملیتهاى مختلفند.
در دوره بعد، یعنى اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم تألیف جوامع حدیث رایج شد. کتب حدیثى که امروز در میان شیعه و سنى موجود است همان جوامع است و در این دوره است که ایرانیان نبوغ خود و هم اخلاص و صمیمیت خود را نسبت به اسلام در این زمینه نشان دادهاند .
مجموعهآثاراستادشهیدمطهرى، ج14، ص: 414
